MÔN NGỮ VĂN LỚP 12 | KỸ NĂNG LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VĂN HỌC

Nghị luận văn học là một thể loại bài viết mà trong đó người viết trình bày, phân tích, đánh giá và làm rõ các vấn đề liên quan đến tác phẩm văn học, nhà văn, hay một yếu tố văn hóa, xã hội mà tác phẩm đó phản ánh. Mục đích của nghị luận văn học là giúp người đọc, người nghe hiểu rõ hơn về giá trị của tác phẩm, cách thức tác giả sử dụng ngôn từ, hình ảnh, nhân vật để gửi gắm thông điệp, tư tưởng của mình.

Khái niệm và vai trò của nghị luận văn học

Nghị luận văn học là một thể loại văn học đặc biệt, yêu cầu người viết có khả năng phân tích, lý giải những khía cạnh sâu sắc của tác phẩm, không chỉ đơn thuần là kể lại cốt truyện. Nghị luận văn học giúp người đọc thấy được giá trị nhân văn, tư tưởng nghệ thuật mà tác phẩm mang lại, từ đó có cái nhìn sâu sắc hơn về cuộc sống, con người.

Vai trò của nghị luận văn học rất quan trọng trong việc phát triển khả năng tư duy phản biện của người học, giúp họ không chỉ hiểu mà còn cảm nhận được vẻ đẹp nghệ thuật trong từng tác phẩm. Đây cũng là phương tiện để người viết thể hiện quan điểm cá nhân về tác phẩm, tác giả và những vấn đề liên quan đến xã hội, văn hóa mà tác phẩm đề cập.

Các bước trong nghị luận văn học

Một bài nghị luận văn học thường bao gồm ba phần chính: mở bài, thân bài và kết bài.

• Mở bài: Mở bài cần nêu vấn đề nghị luận, giới thiệu sơ lược về tác phẩm, tác giả và lý do tại sao chọn tác phẩm đó để phân tích. Mở bài thường gợi ra những câu hỏi hay vấn đề liên quan đến tác phẩm mà bài viết sẽ giải quyết.

• Thân bài: Đây là phần quan trọng nhất của bài nghị luận. Trong thân bài, người viết sẽ phân tích các yếu tố như:

  • Nội dung và ý nghĩa: Câu chuyện, tư tưởng chủ đạo của tác phẩm là gì? Tác phẩm phản ánh điều gì về con người, xã hội?
  • Hình thức nghệ thuật: Phân tích cách sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh, nhân vật, cốt truyện, kết cấu của tác phẩm. Cách mà tác giả xây dựng nhân vật, xây dựng tình huống, hay tạo dựng không khí như thế nào.
  • Tư tưởng và thông điệp: Tác phẩm muốn gửi gắm thông điệp gì đến người đọc? Những giá trị đạo đức, nhân văn nào được đề cập trong tác phẩm?

• Kết bài: Kết bài cần tóm tắt lại những điểm chính đã phân tích trong thân bài và đưa ra quan điểm cá nhân về tác phẩm, đồng thời mở rộng thêm về ý nghĩa của tác phẩm trong bối cảnh xã hội hoặc văn học.

Phương pháp nghị luận văn học

Phương pháp nghị luận văn học có thể được thực hiện theo nhiều cách khác nhau, nhưng thường có các phương pháp sau:

• Phân tích nhân vật: Một trong những cách thức phổ biến là phân tích các nhân vật trong tác phẩm. Người viết sẽ làm rõ động cơ, tâm lý và hành động của nhân vật để từ đó đưa ra những nhận xét về giá trị nhân văn mà nhân vật thể hiện.

• Phân tích tác phẩm theo chủ đề: Chủ đề là yếu tố quan trọng để hiểu đúng ý nghĩa của tác phẩm. Phân tích chủ đề giúp người viết làm rõ thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm, như tình yêu, sự hy sinh, đấu tranh cho công lý…

• So sánh tác phẩm: Đôi khi trong bài nghị luận, việc so sánh các tác phẩm văn học có thể giúp người viết làm rõ đặc điểm, phong cách sáng tác của tác giả hoặc những điểm tương đồng, khác biệt giữa các tác phẩm cùng thể loại, cùng chủ đề.

Ý nghĩa của nghị luận văn học

Nghị luận văn học không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về tác phẩm, mà còn giúp họ trau dồi kỹ năng tư duy và khả năng viết lách. Việc phân tích một tác phẩm văn học giúp người học nắm vững các phương pháp tư duy logic, từ đó có thể áp dụng vào việc giải quyết các vấn đề trong cuộc sống và công việc.

Ngoài ra, nghị luận văn học còn giúp mỗi người phát triển năng lực cảm thụ văn học, tạo nên những trải nghiệm sâu sắc hơn khi tiếp cận các tác phẩm văn học. Việc đọc và suy ngẫm về những tác phẩm văn học cũng góp phần nuôi dưỡng tâm hồn, tạo nên những giá trị nhân văn trong xã hội.